Apardığımız araşdırma zamanı Azərbaycanda fəaliyyət göstərən sertifikatlaşdırılmış Brokerlərin iş adamlarına kömək məqsədi ilə tərtib etdikləri bəyənnamənin dövlət rüsumu 30 manat təşkil edir. Qanuni brokerlər 30 manata bəyannamə yazır, lakin qeyri qanuni fəaliyyətdə olan brokerlər isə bəyannaməni 20 manata yazır. Sual edilir dövlət rüsumu 30 manat təşkil etdiyi halda brokerlər bunu 20 manata necə yaza bilir. Digər tərəfdən hər broker idarəsində ofis xərci və işçi məvacibi ilə yanaşı onların yemək pullarını hesabladıqda 30 manat belə bu şəxslərin fəaliyyətinə xitam verməsinə bəs edir. Lakin brokerlərin yaşam tərzinə nəzər saldıqda isə brokerlərin heçdə 30 manatlıq və ya 20 manatlıq əziyyəti ilə xərclədikləri və əldə etdikləri minik avtomobilləri üst-üstə düşmür. Bu şəxslərin kimliyini daha sonra geniş şəkildə məqaləmizdə dərc edəcəyik. Bu gün hələ bu şəxslərin milyonlarla sərvətə necə sahiblənə bilmələrinin prədə arxası fəaliyyətlərindən azda olsa bəhs edəciyik.
Azırbaycanda bir çox şəxslərdə pul var sahibkarlıqla məşğuldur. Pulun olması sahibkarlıq fəaliyyəti qurmaqda hamsı vaxt zaman tələb edən məsələlərdir. Digər tərəfdən isə biznes sahəsindəsinizsə bura artıq ölkə xaricindən idxal ixrac məsələləri daxil edildikdə əlaəqlərin genişliyidə mütləqdir. Lakin hər bizneslə məşğul olan şəxs xarici əlaqələr qurmaq iqtidarında deyil. İnternet üzərindən hər işini həl etdiyi halda vəsaitin ödənilməsi malın Azərbaycana gətirilməsi daha mühüm amillərdəndir. Bu amil isə gəlir məhs broker fəaliyyəti ilə olan şəxslər vasitəsi ilə işini asanlaşdırdığın düşünən kiçik orta sahibkar fəaliyyətini quranların başında çatlayır. Brokerlərlə iş gören şəxslər bir müddət sonra ya müflis olur yada rəqabət bazarında çox xərcləyib az qazanan sinif sırasına düşür.
Sahibkar broker vasitəsi ilə bəyanəmə yazdırdığı zaman ona heç gözləmədiyi sözdə mükəməl təkliflər gəlir. Xaricdən alacağı məhsulun yüklənib gətirilməsi məslələrinə qədər hər birini idarə edəcək şirkət təklif edilir. Sadəcə pulunu ödəyirsən yükün Azərbaycan gömrüyünə daxil olanda sənə xəbər edilir. Dövlət Gömrük Komitəsinin standartlaşdırılmış qiymət mexanizmində işləməsi heç kəsə sirr deyil. Məsələn Eletron mallar gətirmisinizsə bunun bircə rüsumu var yəni hərəyə bir qiymət deyil. Kofçent hesabatı ilə hesabların yada bəyanamə qiymətləndirilməsi ilə. DGK 60 min manat dəyərləndirdiyi məhsulun ödənişi zamanı 10% sahibkara (şirkətə) geri ödənilir. Qiymətin dəyişilməsi ilə yəni o malın nə olmasından asılı olan durumdur. Broker sahibkara etdiyi təklif əsnasında sahibkar xaricə köcürməsini və Dövlət Rüsumunun ödənilməsini mütləq şirkət üzərindən edir. Aparılan araşdırmalarımızdan bu gün ƏDV silinməsi ilə bağlı DGK gələn yüklərdə böyük oyunlar qurulub. Sahibkar pulu və yükü şirkətə həvalə edir. Şirkət öz kartı ilə etdiyi ödəniş əsnasında 15% ƏDV aldığıda faktdır. Məsələ götürək yük Bakı Baş Gömrük idarəsinə yük daxil olur. Dövlət rüsumu əvvəldəndə bilinən ödənilməli vəsait var ki, buda 5000 manat təşkil edir. Lakin brokerlər burda Sahibkarın malını şirkət adına gətirildiyi üçün onun artıq DGK ilə əlaqələri tamamilə kəsilib. Yəni artıq gömrük rüsumlarına nə nə qədər ödənilməsi yalnız şirkət sirri hesab edildiyindən Sahibkarda bundan xəbərsiz qalmağa məcburdur. Oyunlar bax burda başladı. Demək 5000 dəyəri bilinən ödəniş ani bir qurulma tema əsnasında 10 min manata yüksəldilir. Sahibkar isə gözləmədiyi durumda 60-100 minlik malənən gömrükdə yatmaması və ya puç olmaması üçün qaldırılan məbləğə görə geri dura bilmir. Nə qədər etiraz etmək istəsədə sözünü deyə biləcəyi yeganə ona verilmiş şirkət işçisi olur. Və bu durumda Sahibkar artıq blok edildiyinin belə fərqinə varmır. Broker Sahibkarı yetəri qədər qorxuya saldığın anladıqda B varyantını işə salır. Bu günün reallığı məhs burda qeyd etdiklərimizdir dəyərli oxucumuz. B varyantında isə Gömrük inspektorlarının özlərinində xəbəri olmadan onların adından sui-istifadə hallarının olmasıdır. Yəni Broker Sahibkara alternatic varyant təklifini edir. Gömrük ispektoru tanıdığını rəsmi bəyanəmədə göstərilən məbləğ yəni 5 min yerində qalmaqla malı Gömrükdən çıxara biləcəyini, lakin həmin inspektora 1500-3000 arası vəsaitin ödənilməsi vacibliyin izah edir. Suni yaradılan problem sırasında Sahibkar artıq 2 min manat qabağa düşdüyün zənd edərək əlacsız Brokerin təklifini qəbul etməli olur. Hələ bu tez tez istifadə edilən oyunlardan digəri isə müştərinin nəğd verəcəyi vəsaiti tnıdıqları bəzi müştərilərə biz kartımızdan sənin yerinıə köcürməni ödəyərik sən bir gün sonra ödəyərsən təklifidir ki buda sahibkara ən əlverişli təkliflərdən hesab edilir. Məhs burdada məhs ƏDV silinmə halları reallaşdırılır. ƏDV silinməsi zamanı artıq nəğdiləşdirilən vəsait hesab edilir. Qara pulların yuyulması proseslərin aparan Brokerlər məhs bunların hesabına gün keçdikcə haqsız qazanc sahibinə çevrilir. İlkdə sual etdiyimiz kimi bu Brokerlər hardan necə oliqarxa çevrilir sualımıza burada cavab tapırıq. Sahibkar heç bir halda gömrüyə ödənilən vəsaitdən xəbər olmur. Çünki qurulan oyunlar onun hər şeydən kənarda qalmasına hesablanıb. Misal gömrüyə ödənməlidir 50 min manat 18% ƏDV qalan rüsum idxal rüsumudur. Sildirdiyi ƏDV-dən 15%, İdxal edilən yükün dəyəri şirkət adından ödənildiyi üçün 10% gəlir nəğdləşdirilir. Bəzi brokerlər şirkət təklif etmədən belə gömrük rüsum ödədikləri 10-15% rüsum alır. Əgər bu hesablama ilə baxsaq, DGK qoyduğu şərtlərə əsasən büdcəyə ödənilən məsələn 60 min manatdırsa O zaman broker sahibkarı razı salaraq onlara varyantlar təklif edərək dolayı yollarla külli miqdarda gəlir əldə edir.
Mövzuya yenidən qayıdacağıq. Bizi izləməyi unutmayın.